اگر قرار باشد از بین همه حبوبات، یکی را انتخاب کنیم که هم هضم آن آسان است، هم سریع پخته می‌شود و هم سرشار از خاصیت، بدون شک دال عدس یکی از بهترین انتخاب‌ها است. با وجود اندازه کوچک‌تر نسبت به عدس‌های معمولی، دال عدس سرشار از مواد مغذی است. به همین خاطر، از این ماده در جنوب ایران بسیار استفاده می‌شود و یکی از معروف‌ترین غذاهایی که با دال عدس در این مناطق درست می‌شود، همان دال عدس معروف است.
دال عدس سرشار از فیبر، آهن، اسید فولیک، پتاسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها استو می‌توان از آن به عنوان منبع انرژی در رژیم‌های غذایی استفاده کرد. برای کسانی که کم‌خونی دارند یا دنبال افزایش قدرت بدنی هستند، دال عدس می‌تواند نقش یک مکمل طبیعی را ایفا کند. برخی دیگر از فواید دال عدس عبارت‌اند از:
- کمک به بهبود عملکرد دستگاه گوارش
- کاهش قند خون و تثبیت انرژی بدن
- تقویت قلب و عروق
- کاهش وزن بدون گرسنگی کشیدن
- بهبود وضعیت پوست و بینایی
- تأثیر مثبت بر سلامت مفاصل و استخوان‌ها
در دو فنجان دال عدس پخته‌شده، حدود ۷۰ کیلوکالری انرژی است که اثر آن خیلی زود روی بدن معلوم می‌شود. یعنی می‌توان آن را به‌عنوان یک وعده صبحانه مفید، ناهار سبک یا حتی وعده قبل از ورزش در نظر گرفت. ترکیب آن با برنج یا حتی نان سبوس‌دار، انرژی کافی برای چند ساعت فعالیت را فراهم می‌کند بدون اینکه احساس سنگینی کنید.
این ماده ساده می‌تواند ماده‌ی اصلی در انواع غذاها از خوراک دال عدس گرفته تا سوپ، کوکو، شامی دال عدس یا حتی استفاده در پوره و سالادهای گرم باشد. اهالی جنوب کشور معمولا آن را با سیر، ادویه، پیاز داغ و کمی آبلیمو ترکیب کرده و یک غذای خوش‌طعم برای وعده‌های غذایی خصوصا برای روزهای سرد سال تهیه می‌کنند.
مواد لازم برای تهیه دال عدس جنوبی
- دال عدس: ۱ پیمانه
- سیب‌زمینی: ۱ عدد متوسط، نگینی خرد شده
- رب گوجه‌فرنگی: ۱ قاشق غذاخوری
- پیاز: ۱ عدد بزرگ، نگینی
- سیر: ۲ تا ۳ حبه، رنده یا له‌شده
- آبلیمو: به مقدار لازم
- گرد لیمو یا عصاره تمرهندی: به مقدار دلخواه
- نمک، فلفل، زردچوبه: به مقدار لازم
- روغن: برای تفت دادن
طرز تهیه دال عدس جنوبی
اگر دنبال یک غذای ساده، سالم و خوش‌طعم هستید که سریع آماده شود و گزینه‌ای عالی برای مواقعی باشد که نمی‌دانید شام چی درست کنم، خوراک دال عدس انتخاب فوق‌العاده‌ای است. در ادامه مراحل تهیه این غذای خوش‌طعم جنوبی را مرور خواهیم کرد تا بتوانید آن را در خانه تهیه کنید.
مرحل اول: خیس کردن و پخت دال عدس
در مرحله اول از تهیه دال عدس، باید دال عدس را در آب خیس کرد تا کمی نفخ آن گرفته شود. سپس آن را با سیب زمینی‌های خردشده داخل آب ریخته و اجازه دهید به مدت ۱۵ دقیقه بپزند.
مرحله دوم: تفت دادن پیاز و سیر
در قابلمه‌ای مناسب، کمی روغن بریزید. پیاز نگینی را اضافه کرده و تا زمانی که طلایی شود، تفت دهید. سپس سیر را اضافه کنید و حدود یک دقیقه با پیاز تفت دهید.
مرحله سوم: افزودن ادویه‌ها و رب
زردچوبه، فلفل و کمی نمک را به مواد اضافه کرده و پس از آن رب گوجه‌فرنگی را بیفزایید. مواد را با حرارت متوسط تفت دهید تا خامی رب گرفته شود.
مرحله چهارم: اضافه کردن دال عدس و سیب‌زمینی
دال عدس و سیب‌زمینی پخته شده را به قابلمه اضافه کنید و اجازه دهید تا مواد چند دقیقه با هم تفت بخورند.
مرحله پنجم: افزودن آب و طعم‌دهنده‌ها
حدود ۳ لیوان آب داغ به قابلمه اضافه کنید. پس از جوش آمدن، حرارت را کم کنید تا غذا با شعله ملایم بپزد. بعد از حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه، دال عدس و سیب‌زمینی کامل پخته می‌شوند و طعم مواد با هم ترکیب خواهد شد.
مرحله ششم: اضافه کردن چاشنی‌های دیگر
در دقایق پایانی پخت، گرد لیمو یا عصاره تمرهندی را اضافه کنید. آبلیمو را نیز در این مرحله بیفزایید و طعم نهایی غذا را می‌توانید در این مرحله بچشید تا از متعادل بودن آن مطمئن شوید.
در نهایت می‌توانید خوراک دال عدس را با نان یا برنج سرو کنید و برای تزئین آن از کمی پیاز داغ یا سبزی تازه استفاده کنید تا هم عطر آن بهتر شود و هم ظاهر خوبی پیدا کند.
چه کارهایی انجام دهیم تا دال عدس خوشمزه‌تر شود؟
برای خوشمزه‌تر شدن یکی از بهترین غذاهای جنوبی یعنی دال عدس، چند ترفند ساده وجود دارد که د ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
- یکی از رازهای خوش‌طعم‌تر شدن دال عدس، استفاده‌ی درست از پیاز و سیر است. پیاز را تا حدی سرخ کنید که طلایی و کاراملی شود و سیر را در مراحل پایانی اضافه کنید و تنها کمی آن را تفت دهید تا عطرش آزاد شود و در عین حال نسوزد.
- زردچوبه، فلفل سیاه و کمی فلفل قرمز، ادویه‌های اصلی در تهیه دال عدس هستند. ولی اگر می‌خواهید غذا طعم بهتری بگیرد، می‌توانید از ادویه‌جاتی مثل زیره، پودر تخم گشنیز یا حتی دارچین استفاده کنید و حتما مقدار آنها را کم در نظر بگیرید. حتی می‌توانید از فلفل سبز تند تازه و خردشده نیز در این غذا استفاده کنید.
- رب گوجه‌فرنگی را جداگانه در روغن تفت دهید تا خامی‌اش گرفته شود. این کار باعث می‌شود رنگ غذا بهتر و طعم آن نیز عالی شود.
- چه از عصاره تمرهندی استفاده کنید چه از آبلیمو یا گرد لیمو، تمام این چاشنی‌ها دال عدس را بسیار لذیذتر و آن را به غذا برای مهمانی تبدیل می‌کنند.
- اجازه دهید دال عدس روی حرارت ملایم و برای مدت کافی بپزد. می‌توانید در پایان پخت کمی غذا را بکوبید تا بافتی نرم‌تر و قوام بیشتری پیدا کند.
- در لحظه آخر می‌توانید مقدار کمی پیاز یا سیر یا نعناع داغ، روی غذا بریزید. این کار ظاهر و عطر غذا را کامل می‌کند.
چه کسانی نباید دال عدس بخورند؟
با اینکه دال عدس غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی است، اما برای برخی افراد ممکن است مصرف زیاد آن مناسب نباشد. در ادامه این گروه‌ها را معرفی می‌کنیم:
۱. افرادی با مشکلات گوارشی (مخصوصاً سندرم روده تحریک‌پذیر)
دال عدس سرشار از فیبر و الیگوساکاریدها است و این ترکیبات می‌توانند در برخی افراد باعث نفخ، گاز معده یا درد شکمی شوند. کسانی که دستگاه گوارش حساسی دارند یا دچار IBS هستند، بهتر است با این ماده را در مقدار کم مصرف کنند تا در طول زمان به واکنش بدنشان نسبت به این ماده پی ببرند.
۲. بیماران کلیوی
انواع عدس، از جمله دال عدس، حاوی پتاسیم بالایی هستند. در افراد با نارسایی کلیه یا مشکلات تنظیم پتاسیم، مصرف زیاد دال عدس ممکن است سطح پتاسیم خون را به شکل خطرناکی بالا ببرد.
۳. افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند
مصرف هم‌زمان عدس با برخی داروهای ضدانعقاد خون (مثل وارفارین) ممکن است به تداخل دارویی منجر شود، چون عدس مقدار نسبتاً زیادی ویتامین K دارد که در انعقاد خون نقش دارد.
۴. افرادی با سابقه حساسیت غذایی به حبوبات
اگر کسی به عدس یا حبوبات دیگر واکنش آلرژیک نشان داده، بهتر است قبل از مصرف دال عدس با پزشک مشورت کند. علائم آلرژی به عدس و انواع حبوبات می‌توانند شامل خارش، تورم یا مشکلات تنفسی باشند.
۵. نوزادان زیر یک سال
به دلیل فیبر بالا و ترکیبات خاص موجود در حبوبات، دال عدس نباید به نوزادان زیر یک سال داده شود، مگر با توصیه پزشک و در مقدار بسیار کم.
