مصرف غلات کامل یکی از ارکان اصلی یک رژیم غذایی متعادل و سالم است. در این میان، جو دو سر از ارزش غذایی بالایی برخوردار است و نقش مؤثری در کاهش کلسترول دارد. اما با این حال، جو دو سر انواع مختلفی دارد و این پرسش مطرح می‌شود که آیا برخی از آنها نسبت به بقیه برتری دارند؟ یکی از انواع جو دو سر، جو دو سر پرک است که در ادامه، به تعریف این دو نوع و تفاوت‌های آنها می‌پردازیم.
جو دو سر چیست؟
جو دو سر (Avena sativa) نوعی غله کامل است که بیشتر در آمریکای شمالی و اروپا کشت می‌شود. این غله به‌طور طبیعی سرشار از فیبر، به‌ویژه نوعی فیبر مفید به نام بتاگلوکان است و مقدار قابل‌توجهی ویتامین، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان دارد.
نکته جالب درباره جو دو سر این است که تنها منبع غذایی شناخته‌شده برای گروهی خاص از آنتی‌اکسیدان‌ها به نام آونانترامیدها است؛ ترکیباتی که نقش مؤثری در محافظت از قلب دارند. جو دو سر به دلیل خواصی مانند کاهش کلسترول و کمک به کنترل قند خون، به عنوان یکی از غلات سالم شناخته می‌شود و در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
جو دو سر معمولاً به‌صورت پرک‌شده یا خردشده مصرف می‌شود و در غذاهایی مانند اوتمیل، نان، شیرینی‌ها، موسلی و گرانولا کاربرد دارد. نوع کامل این غله که به آن Oat Groats گفته می‌شود، پس از فرآوری به صورت ورقه‌های نازک درآمده و برشته می‌شود تا شکل رایج اوتمیل را پیدا کند. اوتمیل فوری از جوهایی تهیه می‌شود که نازک‌تر پرک یا ریزتر خرد شده‌اند. این نوع جو خیلی سریع‌تر آب جذب می‌کند و در زمان کوتاه‌تری پخته می‌شود. همچنین لایه‌ی بیرونی دانه که سبوس جو دو سر نام دارد و سرشار از فیبر است، گاهی به‌صورت جداگانه به عنوان غلات صبحانه یا در ترکیب با موسلی و نان‌ها مصرف می‌شود.
جو دو سر پرک چیست؟
جو دو سر پرک، از دانه‌های کامل جو دو سر تهیه می‌شود. در فرآیند تولید، ابتدا این دانه‌ها بخار داده می‌شوند تا نرم شوند، سپس با غلطک‌های سنگین پهن و به صورت ورقه‌های نازک درمی‌آیند و در نهایت، به‌طور ملایم برشته می‌شوند تا پایداری بیشتری داشته باشند.
این نوع جو دو سر سریع‌تر پخته می‌شود، معمولاً در حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه و در زمان پخت، بافت خود را به خوبی حفظ می‌کند. این غله سرشار از فیبر، به‌ویژه بتاگلوکان، ویتامین‌ها و مواد معدنی است که به بهبود سلامت قلب و کنترل قند خون کمک می‌کند. جو دو سر پرک در تهیه اوتمیل، گرانولا، بیسکویت، مافین و بارهای گرانولا استفاده می‌شود.
تفاوت جو دو سر با جو دو سر پرک
در سال‌های اخیر، جو دو سر به عنوان یکی از غلات سالم و مغذی، جایگاه ویژه‌ای در رژیم غذایی بسیاری از افراد خصوصا در انواع رژیم لاغری پیدا کرده است. اما هنگام خرید، معمولاً با اصطلاحاتی مانند «جو دو سر» و «جو دو سر پرک» مواجه می‌شویم که ممکن است باعث سردرگمی شوند. این دو، اگرچه از یک منبع تهیه می‌شوند، اما تفاوت‌هایی در شکل، فرایند تولید و نحوه مصرف دارند.
۱. فرآیند تولید
جو دو سر کامل پس از برداشت فقط پوست خارجی و غیرخوراکی‌اش جدا می‌شود و به همان شکل طبیعی باقی می‌ماند. اما جو دو سر پرک، ابتدا بخارپز می‌شود و سپس با غلطک‌هایی فشرده می‌شود تا به صورت ورقه‌های نازک درآید. این فرآیند باعث می‌شود پخت آن سریع‌تر و راحت‌تر هضم شود.
۲. زمان پخت
جو دو سر به دلیل ساختار فشرده‌تر و سفت‌تر، زمان بیشتری برای پخت نیاز دارد و گاهی پخت آن ممکن است تا ۴۵ دقیقه طول بکشد. در مقابل، جو دو سر پرک در مدت کوتاهی (حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه) آماده می‌شود و حتی در برخی موارد نیازی به پخت ندارد و با خیساندن در مایعات مانند آب و یا شیر می‌توان آن را مصرف کرد.
۳. بافت و ظاهر
جو دو سر به شکل دانه‌های درشت و سفت است و پس از پخت حالتی سفت‌تری برای جویدن دارد. اما جو دو سر پرک، به‌صورت ورقه‌های نازک و پهن است که پس از پخت یا خیساندن، بافتی نرم و لطیف پیدا می‌کند.
۴. کاربرد در آشپزی
جو دو سر بیشتر در پخت غذاهایی مانند انواع سوپ، خوراک‌ها یا برنج‌های مخلوط‌شده با غلات دیگر کاربرد دارد. جو دو سر پرک، به دلیل آماده‌سازی سریع، بیشتر در تهیه صبحانه‌هایی مانند طرز تهیه اوتمیل، ترکیب با ماست، اسموتی یا حتی در تهیه بیسکویت و پروتئین بارهای انرژی‌زا استفاده می‌شود.
۵. ارزش غذایی
از نظر مواد ارزش غذایی، تفاوت چشمگیری بین این دو وجود ندارد. هر دو منبع خوبی از فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. البته چون جو دو سر پرک پردازش بیشتری دیده، ممکن است مقدار فیبر آن اندکی کمتر باشد. اما با این حال، همچنان گزینه‌ای سالم و مغذی محسوب می‌شود.
۶. قیمت
جو دو سر پرک معمولاً قیمت بالاتری نسبت به جو دو سر دارد. این تفاوت قیمت این دو به دلیل مراحل پردازش بیشتر، بسته‌بندی متفاوت و کاربرد گسترده‌تر در محصولات آماده‌ی مصرف است. اما با این حال، اختلاف قیمت آن‌قدر زیاد نیست که برای مصرف روزمره مسئله‌ساز باشد، اما برای خرید عمده یا استفاده طولانی‌مدت می‌تواند قابل‌توجه باشد.
۷. روش نگهداری
جو دو سر و جو دو سر پرک از نظر شرایط نگهداری مشابه‌اند، اما حساسیت آنها به عوامل محیطی کمی متفاوت است. جو دو سر، چون کمتر فرآوری شده، ساختار مقاوم‌تری در برابر رطوبت و هوا دارد و در صورت نگهداری در ظرف دربسته، دور از نور و در جای خنک، می‌تواند تا یک سال تازه بماند. اما جو دو سر پرک، به دلیل عبور از فرآیند بخارپز و نازک شدن، سریع‌تر تحت تأثیر رطوبت یا گرما قرار می‌گیرد و بهتر است ظرف ۶ تا ۹ ماه مصرف شود. در مناطق گرم و یا مرطوب، نگهداری هر دو نوع در یخچال یا فریزر توصیه می‌شود تا از آفت‌زدگی یا کاهش کیفیت جلوگیری شود.
جمع‌بندی
جو دو سر و جو دو سر پرک، از غلات مفید و محبوب برای تهیه غذا هستند و اگرچه از یک منبع به دست می‌آیند، اما تفاوت‌های مشخصی در شکل، زمان پخت، کاربرد، روش نگهداری و حتی قیمت دارند. جو دو سر کامل، شکل طبیعی‌تری دارد، تحت پردازش قرار نگرفته و بیشتر مناسب افرادی است که به دنبال مصرف غله‌ی کامل با بافت سفت‌تر هستند. در مقابل، جو دو سر پرک به دلیل آماده‌سازی سریع، بافت نرم‌تر و کاربرد گسترده‌تر در وعده‌های روزمره دارد و انتخاب محبوب‌تری در میان مصرف‌کنندگان است. انتخاب میان این دو، به نیاز غذایی، سبک زندگی و اولویت‌های فردی بستگی دارد. هر دو، در صورت نگهداری درست، منبعی مغذی و سالم برای رژیم غذایی محسوب می‌شوند.
