بسیاری از افراد قهوه را یک نوشیدنی محبوب می‌دانند که تنها خاصیت انرژی‌بخشی دارد، اما پشت این نوشیدنی محبوب، حقایق بسیار دیگری نیز وجود دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که قهوه یکی از معدود نوشیدنی‌هایی است که بیشترین شواهد علمی درباره تأثیر مثبتش بر سلامت کبد وجود دارد. نتایج مطالعات متعدد حاکی از آن است که مصرف منظم قهوه با کاهش مشکلات کبدی و بهبود روند بیماری در افراد مبتلا به اختلالات کبدی همراه است.
قهوه چطور به سلامت کبد کمک می‌کند؟
مصرف روزانه سه تا چهار فنجان قهوه با فواید زیر در ارتباط بوده است:
- کاهش تجمع چربی در سلول‌های کبد، که می‌تواند از بروز یا پیشرفت بیماری کبد چرب جلوگیری کند.
- مقابله با التهاب و استرس اکسیداتیو، که از عوامل آسیب به بافت کبد محسوب می‌شوند.
- کند شدن روند زخم‌شدن بافت کبد (فیبروز)، که زمینه‌ساز آسیب‌های جدی و سیروز است.
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی یا پیشرفت آن‌ها.
- کاهش احتمال بروز سرطان کبد.
- کاهش خطر مرگ ناشی از بیماری‌های مرتبط با کبد.
این اثرات به ترکیبات طبیعی موجود در قهوه نسبت داده می‌شود؛ از جمله کافئین، اسید کلروژنیک (که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد) و دی‌ترپن‌هایی مثل کاهوئول و کافستول.
خرید سریع مایحتاج سوپرمارکتی
با اسنپ‌مارکت اکسپرس، هرچی نیاز داری آنلاین سفارش بده و سریع تحویل بگیر.
جالب است که این فواید هم در قهوه‌های معمولی و هم در نوع بدون کافئین دیده شده‌اند و حتی روش‌های دم کردن قهوه هم می‌تواند روی این خواص نقش داشته باشد. اما با این حال، بخش زیادی از این شواهد از آزمایش‌های حیوانی یا مطالعات آزمایشگاهی به دست آمده و برای اثبات قطعی آن‌ها در انسان، هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است.
قهوه و بیماری کبد چرب
تحلیل داده‌های مربوط به سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که مصرف قهوه در سطح جمعیت، تأثیر قابل توجهی در پیشگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب متابولیکی (MAFLD) ندارد. اما در افرادی که قبلاً به این بیماری مبتلا شده‌اند، نوشیدن قهوه با کاهش چشمگیر خطر فیبروز کبدی (زخمی شدن بافت کبد) همراه بوده است که حدود ۳۵ درصد کاهش احتمال است.
به بیان دیگر، قهوه شاید مانع از چرب شدن کبد نشود، اما می‌تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد؛ موضوعی که برای سلامت طولانی‌مدت کبد اهمیت زیادی دارد.
سیروز و پیامدهای ناشی از آن
سیروز، یا زخم گسترده کبدی، اغلب نتیجه‌ی آسیب‌های مداوم به کبد است. طبق شواهد موجود، مصرف قهوه می‌تواند احتمال ابتلا به سیروز را کاهش دهد. همچنین بررسی‌های گسترده‌ای، از جمله مطالعه UK Biobank، نشان داده‌اند که افرادی که قهوه می‌نوشند، نسبت به کسانی که قهوه نمی‌خورند، تا ۴۹ درصد کمتر در اثر بیماری‌های مزمن کبدی جان می‌بازند.
این اثر مثبت هم در قهوه‌های کافئین‌دار و هم در نوع بدون کافئین مشاهده شده، که نشان می‌دهد ترکیبات مؤثر قهوه فقط محدود به کافئین نیستند.
قهوه و سرطان کبد
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف قهوه ممکن است خطر ابتلا به نوعی از سرطان کبد به نام کارسینوم سلول‌های کبدی (HCC) را کاهش دهد که رایج‌ترین شکل سرطان اولیه کبد است. در یک تحلیل گسترده که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد، مشخص شد افرادی که قهوه بیشتری مصرف می‌کنند، در معرض خطر کمتری برای ابتلا به این نوع سرطان قرار دارند.
هرچند چای سبز هم ممکن است تأثیر محافظتی مشابهی داشته باشد، اما شواهد علمی درباره قهوه قوی‌تر و معتبرتر هستند. البته برای درک دقیق‌تر سازوکار این اثرات و اثبات قطعی آن‌ها، هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است.
بهترین نوع قهوه و مقدار مناسب مصرف روزانه
مطالعات نشان می‌دهند که بیشترین فایده قهوه برای سلامت کبد، زمانی به‌دست می‌آید که روزانه بین سه تا چهار فنجان مصرف شود. افزایش مصرف فراتر از این مقدار، حداقل بر اساس شواهد فعلی، فایده‌ی بیشتری را نشان نداده است. اما با این حال، توجه به میزان کافئین در هر فنجان قهوه و میزان کافئین مصرفی در روز ضروری است. برای افراد سالم، حداکثر مقدار توصیه‌شده‌ی کافئین روزانه حدود ۴۰۰ میلی‌گرم است؛ یعنی تقریباً معادل دو تا سه فنجان قهوه‌ی ۳۵۰ میلی‌لیتری که به روش تهیه و غلظت آن بستگی دارد. بنابراین، اگر از قهوه‌های کافئین‌دار استفاده می‌کنید، بهتر است حجم مصرف روزانه‌تان کمتر از یک لیتر باشد.
بررسی‌ها نشان داده‌اند که هم قهوه معمولی و هم نوع بدون کافئین با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی ارتباط دارند. این یعنی تأثیر مثبت قهوه فقط به کافئین مربوط نمی‌شود و ترکیبات دیگری هم در این فواید نقش دارند.
در برخی بررسی‌ها، قهوه‌های آسیاب‌شده یا فیلترشده تأثیر کمی بیشتر داشته‌اند، اما در مجموع، همه‌ی انواع قهوه روندی مثبت و محافظتی نسبت به کبد نشان داده‌اند.
روش دم‌کردن قهوه اهمیت دارد
دو ترکیب فعال در قهوه به نام‌های «کافستول» و «کاهوئول»، می‌توانند برای کبد مفید باشند. اما در عین حال، در افرادی که قهوه‌ی بدون فیلتر می‌نوشند مثل قهوه‌ی فرانسه یا اسپرسویی که با فیلتر فلزی تهیه می‌شود، این ترکیبات می‌توانند باعث افزایش سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) شوند.
استفاده از فیلتر کاغذی بخش زیادی از این ترکیبات را حذف می‌کند و در نتیجه، اثر آن‌ها بر افزایش کلسترول کاهش می‌یابد. به‌طور کلی، نحوه‌ی تهیه قهوه بر سلامت قلب و کبد تأثیر می‌گذارد: فیلتر کردن قهوه از قلب محافظت می‌کند، اما ممکن است بخشی از فواید آن برای کبد را کاهش دهد.
آیا نوشیدن قهوه برای همه بی‌خطر است؟
اگرچه قهوه می‌تواند برای سلامت کبد مفید باشد، اما مصرف آن همیشه و برای همه بی‌خطر نیست. برخی نکات ایمنی به‌ویژه برای گروه‌های خاص و حتی افرادی که نباید قهوه بخورند نیز اهمیت دارند:
- کافئین: مصرف کافئین برای کودکان، به‌ویژه زیر ۱۲ سال، توصیه نمی‌شود. بزرگسالان سالم نباید بیش از ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز دریافت کنند که معادل حدود دو تا سه فنجان قهوه است. همچنین باید در نظر داشت که چای، نوشابه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و حتی شکلات نیز حاوی کافئین هستند. در مقاله کافئین چیست، بیشتر می‌توانید با این ماده آشنا شوید.
- دوران بارداری و شیردهی: بسیاری از منابع علمی توصیه می‌کنند که زنان باردار یا شیرده مصرف روزانه‌ی کافئین را به حداکثر ۲۰۰ میلی‌گرم محدود کنند، یعنی حدود یک فنجان قهوه‌ی دم‌کرده در روز. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتماً پیش از مصرف قهوه با پزشک مشورت کنید.
- مواد افزودنی: افزودن شکر، خامه‌ی پرچرب یا سیروپ‌های شیرین به قهوه می‌تواند بسیاری از فواید آن را خنثی کرده و حتی به افزایش وزن یا اختلالات متابولیک منجر شود.
- شرایط پزشکی و داروها: اگر دچار مشکلاتی مانند بی‌نظمی ضربان قلب، رفلاکس معده، بی‌خوابی، یا فشار خون بالا هستید یا داروهایی مصرف می‌کنید که با کافئین تداخل دارند، قبل از نوشیدن منظم قهوه حتماً با پزشک مشورت کنید.
جمع‌بندی
شواهد علمی نشان می‌دهند که مصرف منظم قهوه حدود سه تا چهار فنجان در روز، می‌تواند به شکل قابل توجهی با سلامت بهتر کبد در ارتباط باشد. این نوشیدنی پرطرفدار با کاهش التهاب، کند شدن روند زخم‌شدن بافت کبد (فیبروز)، کاهش خطر سیروز، و حتی کاهش احتمال بروز سرطان کبد همراه است. البته به شرطی که بهترین زمان خوردن قهوه برای کبد چرب را پیدا کنید.
نکته مهم اینجاست که این فواید فقط محدود به قهوه‌های کافئین‌دار نیست؛ قهوه‌ی بدون کافئین نیز اثرات مشابهی دارد، که نشان می‌دهد ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دیگری در قهوه نقش کلیدی ایفا می‌کنند. اما با این حال، نحوه‌ی تهیه قهوه اهمیت دارد. قهوه‌ی بدون فیلتر ممکن است برای کبد مفیدتر باشد، اما می‌تواند کلسترول خون را افزایش دهد. در مقابل، استفاده از فیلتر کاغذی، این خطر بنابراین اگر سالم هستید، مصرف متعادل قهوه هم بی‌خطر است و هم برای کبد شما مفید است، به شرطی که در مقدار، روش تهیه و مواد افزودنی آن دقت کنید.
