فشار خون بالا یکی از شایعترین عوامل در ابتلا به بیماریهای قلبی است، اما خوشبختانه قابل پیشگیری است. در حال حاضر، بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان با این مشکل دستوپنجه نرم میکنند. اگر عدد بالای فشار خون (سیستولیک) ۱۳۰ میلیمتر جیوه یا بیشتر باشد، یا عدد پایینی (دیاستولیک) بیش از ۸۰ میلیمتر جیوه ثبت شود، فرد مبتلا به فشار خون بالا محسوب میشود.
برای کنترل این وضعیت، تغییر در سبک زندگی و تغذیه میتواند نقش مؤثری داشته باشد. در برخی موارد، پزشکان داروهایی مانند بازدارندههای آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE inhibitors) را تجویز میکنند تا فشار خون را کاهش دهند.
علاوه بر این، مصرف غذاهای سرشار از پتاسیم و منیزیم نیز میتواند به تنظیم فشار خون کمک کند و خطر بیماریهای قلبی را کاهش دهد. برخی از مواد غذایی که در کاهش فشار خون مؤثر هستند عبارتاند از:
- میوهها مانند کیوی و پرتقال
- سبزیجات از جمله سبزیجات برگسبز و چغندر
- آجیلها مثل پسته و گردو
- ماهیهای چرب مانند ماهی خالمخالی
- ادویهها مانند دارچین
در این مقاله، به بررسی مواد غذایی مؤثر در کاهش فشار خون پرداخته و شواهد علمی مربوط به آنها را ارائه میدهیم.
۱۸ خوراکی که به کاهش فشار خون کمک میکنند
برخی مواد غذایی و یک رژیم غذایی مناسب مانند رژیم دش میتوانند به کنترل فشار خون کمک کنند. به طور کلی، مقدار یک واحد مصرفی برای کاهش خشار خون به صورت زیر تعریف میشود:
- یک فنجان سبزیجات یا میوه پخته یا خام
- یک فنجان آبمیوه صد درصد طبیعی
- دو فنجان سبزیجات برگسبز خام
- نصف فنجان میوه خشک
برای بیشتر گروههای سنی، مصرف روزانه حدود دو فنجان میوه و سه فنجان سبزیجات را توصیه میشود، البته این مقدار بسته به سن و جنسیت کمی متفاوت است. برخی خوراکیهایی که میتوان برای کاهش خون مصرف کرد، عبارتاند از:
۱. انواع توت
بلوبری و توتفرنگی حاوی ترکیبات آنتیاکسیدانی به نام آنتوسیانینها، نوعی فلاونوئید، هستند. یک بررسی علمی در سال ۲۰۱۹ نشان داده که آنتوسیانینها و توتهای سرشار از این ترکیب میتوانند فشار خون را کاهش دهند. اما با این حال، محققان تأکید دارند که این نتیجه به طور کلی قابل تعمیم نیست و ممکن است به عواملی مانند مدت مطالعه، ویژگیهای اولیه شرکتکنندگان و میزان مصرف بستگی داشته باشد. نویسندگان این مطالعه و سایر پژوهشگران میگویند که تحقیقات بیشتری برای تأیید این ادعا نیاز است.
برای مصرف انواع توت یا همان میوههای بری میتوان آنها را به عنوان میانوعده یا یک خوراکی شیرین بعد از غذا میل کرد، به انواع اسموتی اضافه کرد یا روی اوتمیل برای صبحانه ریخت.
یک واحد مصرفی بلوبری حدود یک فنجان بلوبری تازه یا منجمد، یا نصف فنجان بلوبری خشک است. یک واحد مصرفی توتفرنگی نیز حدود هفت عدد توتفرنگی محسوب میشود.
۲. موز
موز حاوی پتاسیم است که میتواند به کنترل فشار خون کمک کند. یک موز متوسط حدود ۴۲۲ میلیگرم پتاسیم دارد. یک واحد مصرفی شامل یک موز بزرگ، یک فنجان موز خرد شده یا دوسوم فنجان موز لهشده میشود.
طبق اعلام انجمن قلب آمریکا (AHA)، پتاسیم اثرات سدیم را کاهش داده و باعث کاهش فشار در دیوارههای رگهای خونی میشود. توصیه این است که مردان بالغ روزانه ۳۴۰۰ میلیگرم و زنان بالغ ۲۶۰۰ میلیگرم پتاسیم مصرف کنند. سایر خوراکیهای غنی از پتاسیم نیز شامل زردآلو، عدس، آلو، کدو بلوطی و سیبزمینی میشوند.
افرادی که دچار بیماری کلیوی هستند باید قبل از افزایش مصرف پتاسیم با پزشک خود مشورت کنند، زیرا مصرف بیش از حد آن ممکن است مضر باشد.
۳. چغندر
نوشیدن آب چغندر ممکن است به کاهش فشار خون در کوتاهمدت و بلندمدت کمک کند، زیرا این ماده غذایی حاوی نیترات طبیعی است.
بر اساس یک بررسی در سال ۲۰۲۲، نیترات موجود در آب چغندر باعث کاهش فشار خون سیستولیک در افراد مبتلا به فشار خون بالا میشود اما تأثیری بر فشار خون دیاستولیک ندارد.
برای استفاده از چغندر، میتوان روزانه یک لیوان آب چغندر نوشید، آن را به سالاد اضافه کرد یا به عنوان یک غذای جانبی مصرف نمود. یک واحد مصرفی چغندر معادل یک فنجان چغندر خام، پخته یا آبگیریشده میشود.
۴. شکلات تلخ
کاکائو، مادهای است که در شکلات تلخ یافت میشود و حاوی فلاونوئیدها، نوعی آنتیاکسیدان، است. طبق اعلام انجمن قلب آمریکا، فلاونوئیدها ممکن است به کاهش فشار خون کمک کنند. اما با این حال، این سازمان اشاره میکند که مقدار فلاونوئید موجود در شکلات تلخ ممکن است برای دستیابی به این اثر کافی نباشد. بنابراین این انجمن توصیه میکند که مقدار کمی شکلات را هر از چند گاهی در رژیم غذایی متعادل مصرف کنید.
اما با این حال، میتوان شکلات تلخ را نه به خاطر فواید بالقوه آن برای سلامتی و تنها به عنوان یک خوراکی خوشمزه مصرف کرد. جالب است که شکلات تلخ برای لاغری و کاهش وزن نیز مفید است.
۵. کیوی
یک مطالعه در سال ۲۰۲۲ نشان داده که مصرف روزانه کیوی میتواند به کاهش فشار خون سیستولیک کمک کند. در این تحقیق، افرادی که هر روز دو عدد کیوی قبل از صبحانه به مدت هفت هفته مصرف کردند، کاهش ۲.۷ میلیمتر جیوه در فشار خون خود را تجربه کردند. علاوه بر این، کیوی سرشار از ویتامین C است. طبق یک مطالعه در سال ۲۰۲۰، دریافت مکمل ویتامین C میتواند به کاهش فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون اولیه کمک کند.
کیوی را میتوان به راحتی در رژیم غذایی روزانه گنجاند؛ از جمله به عنوان میانوعده، در سالاد میوه یا داخل اسموتی. یک واحد مصرفی معادل یک فنجان کیوی خردشده یا دو تا سه عدد کیوی کامل است.
۶. هندوانه
هندوانه حاوی سیترولین است، نوعی اسید آمینه که در بدن به آرژنین تبدیل میشود. این فرآیند باعث تولید نیتریک اکسید میشود، مادهای که به شل شدن رگهای خونی و افزایش انعطافپذیری شریانها کمک کرده و در نتیجه جریان خون را بهبود میبخشد و فشار خون را کاهش میدهد.
مطالعهای در سال ۲۰۲۳ نشان داد که نوشیدن آب هندوانه میتواند فشار خون سیستولیک را ظرف دو ساعت کاهش دهد. همچنین، یک بررسی علمی که دادههای مربوط به تحقیقات انجامشده تا سال ۲۰۲۱ را بررسی کرده، تأیید میکند که هندوانه تأثیر مثبتی بر کاهش فشار خون دارد، اما برای رسیدن به نتایج قطعیتر، انجام مطالعات بیشتری با نمونههای بزرگتر نیاز است.
در مطالعهای در سال ۲۰۱۹، ۲۷ نفر قبل از ورزش، آب هندوانه یا یک نوشیدنی دیگر مصرف کردند. نتایج نشان داد زنانی که آب هندوانه نوشیدند، پس از ورزش دچار افزایش فشار خون نشدند، در حالی که این اثر در مردان نیز مشاهده شد.
روشهای مصرف هندوانه شامل:
- نوشیدن آب هندوانه
- اضافه کردن هندوانه به انواع سالاد، از جمله سالاد میوه
- استفاده در انوع اسموتی
- تهیه سوپ سرد هندوانه
یک واحد مصرفی هندوانه معادل یک فنجان هندوانه خردشده یا یک برش حدود ۵ سانتیمتری است.
۷. جو دوسر
جو دوسر سرشار از فیبری به نام بتا گلوکان است که میتواند به حفظ سلامت قلب و کنترل فشار خون کمک کند.
مطالعهای در سال ۲۰۲۰ روی جوندگان نشان داد که بتا گلوکان و آونانترامید C، دو ترکیب موجود در جو دوسر، میزان استرس اکسیداتیو را در موشهای مبتلا به فشار خون بالا کاهش میدهند. این یافتهها نشان میدهند که جو دوسر میتواند در پیشگیری از فشار خون بالا و محافظت از قلب نقش داشته باشد، اما برای اطمینان از این تأثیر، مطالعات بیشتری روی انسانها لازم است.
روشهای مصرف جو دوسر:
- خوردن یک کاسه اوتمیل در صبحانه
- استفاده از جو دوسر پرک به جای آرد سوخاری در تهیه برگر
- ریختن جو دوسر پرک روی دسرهای تهیهشده با ماست
۸. سبزیجات برگسبز
سبزیجات برگسبز سرشار از نیترات هستند که به تنظیم فشار خون کمک میکنند. مطالعاتی در سال ۲۰۲۱ نشان داده است که مصرف حداقل یک فنجان سبزیجات برگسبز در روز میتواند فشار خون را کاهش داده و خطر بیماریهای قلبی عروقی را کم کند.
نمونههایی از سبزیجات برگسبز شامل موارد زیر میشود:
- کلم
- برگ کولارد یا کلم سبز
- کلم برگ
- خردل سبز
- اسفناج
- برگ چغندر
برای مصرف روزانه این سبزیجات میتوان از ایدههای زیر استفاده کرد:
- اسفناج را به انواع خورشت و سوپ اضافه کرد
- برگ چغندر را با سیر تفت داد و به عنوان غذای جانبی مصرف کرد
- با کلم برگ چیپس درست کرد
یک واحد مصرفی سبزیجات برگسبز، دو فنجان برگ تازه یا یک فنجان سبزیجات پخته است.
۹. سیر
سیر به دلیل وجود ترکیب فعال آلیسین، خواص ضدباکتریایی و ضدقارچی دارد. بررسیهای علمی در سال ۲۰۲۰ نشان دادهاند که مصرف سیر، بهویژه نوع کیولیک، میتواند فشار خون را کاهش داده، شریانهای خون را انعطافپذیرتر کند و سطح کلسترول را پایین بیاورد. علاوه بر فواید سلامتی، سیر طعم غذاهای مختلف مانند انواع سوپ و املت را بهتر میکند و میتواند جایگزین طبیعی مناسبی برای نمک باشد.
۱۰. مواد غذایی تخمیر شده
مواد غذایی تخمیر شده سرشار از پروبیوتیکها هستند، باکتریهای مفیدی که ممکن است در کنترل فشار خون نقش داشته باشند. در مطالعهای که در سال ۲۰۲۰ روی دادههای ۱۱,۵۶۶ فرد ۵۰ ساله و بالاتر در کره جنوبی انجام شد، مشخص شد زنانی که یائسگی را پشت سر گذاشته بودند و غذاهای تخمیر شده با سویا مصرف میکردند، کمتر در معرض فشار خون بالا قرار داشتند. اما این تأثیر در مردان دیده نشد.
از آنجایی که سدیم یکی از عوامل اصلی افزایش فشار خون است، کارشناسان توصیه میکنند مصرف نمک را کاهش دهید. اما با این حال، پژوهشی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که مصرف سبزیجات تخمیر شده با نمک، با وجود داشتن سدیم بالا، لزوماً خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش نمیدهد.
مواد غذایی تخمیر شدهای که میتوان در رژیم غذایی گنجاند شامل:
- کیمچی
- کامبوچا یا کامبوجا
- سرکه سیب
- میسو
- تمپه
۱۱. عدس و سایر حبوبات
عدس حاوی پروتئین و فیبر است و کارشناسان معتقدند که میتواند به سلامت رگهای خونی در افراد مبتلا به فشار خون بالا کمک کند.
در یک مطالعه در سال ۲۰۲۲، مصرف حبوبات در ۷,۵۲۲ فرد بریتانیایی به مدت ۳.۷ سال بررسی شد. نتایج نشان داد افرادی که روزانه بین ۵۵ تا ۷۰ گرم حبوبات مصرف میکردند، خطر ابتلای آنها به فشار بالا پایینتر بود. حبوبات مورد بررسی شامل عدس، نخود، لوبیا و سایر حبوبات بودند.
راههای مصرف عدس:
- جایگزین کردن آن با گوشت چرخکرده در غذاها
- افزودن به سالادها برای افزایش حجم و مواد مغذی
- استفاده به عنوان پایه در انواع سوپ و خورشت
۱۲. ماست طبیعی
ماست نوعی محصول لبنی تخمیر شده است. در مطالعهای، دادههای مربوط به افراد دارای فشار خون بالا و بدون آن تجزیه و تحلیل شد تا ارتباط بین محصولات لبنی تخمیر شده و فشار خون را بررسی شود. نتایج نشان داد که افراد مبتلا به فشار خون که ماست بیشتری مصرف میکردند، فشار خون سیستولیک و فشار شریانی پایینتری داشتند.
برای لذت بردن از ماست طبیعی بدون قند میتوانید از ایدههای زیر بهره ببرید:
- یک قاشق ماست را به خورشتها یا غذاهای تند اضافه کرد
- آن را با خیار، نعناع و سیر ترکیب کرد و به عنوان چاشنی مصرف نمود
- به جای خامه در کنار میوه و دسرها استفاده کرد
- روی ترکیب اوتمیل، آجیل و میوه خشک برای صبحانه ریخت
۱۳. انار
انار سرشار از آنتیاکسیدانها و ترکیبات مفیدی است که میتواند به پیشگیری از فشار خون بالا و تصلب شرایین کمک کند.
بررسیها نشان دادهاند که مصرف روزانه آب انار ممکن است فشار خون را کاهش دهد. در مطالعهای در سال ۲۰۱۸، مشخص شد که این تأثیر در افراد مبتلا به دیابت قابل توجه است، اگرچه محققان تأکید کردند که به تحقیقات بیشتری نیاز است. همچنین، بررسی علمی دیگری در سال ۲۰۱۷ که شامل هشت مطالعه انسانی بود، نشان داد مصرف منظم آب انار به کاهش فشار خون کمک میکند.
انار را میتوان به صورت میوه کامل یا آب انار مصرف کرد. در صورت خرید آب انار آماده، بهتر است برچسب محصول را بررسی کنید تا مطمئن شوید که بدون قند افزوده باشد.
۱۴. دارچین
یک بررسی علمی در سال ۲۰۲۰ نشان داد که مصرف مقدار کمی دارچین میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. بر اساس این مطالعه، مصرف روزانه حداکثر دو گرم دارچین به مدت حداقل هشت هفته، فشار خون را در افرادی با شاخص توده بدنی (BMI) ۳۰ یا بالاتر کاهش داد.
راههای استفاده از دارچین در رژیم غذایی شامل موارد زیر میشود:
- اضافه کردن دارچین به اوتمیل به جای شکر
- ریختن دارچین روی میوههای تازه
- افزودن دارچین به اسموتیها
- استفاده در بهترین دمنوشها برای فشار خون بالا
۱۵. آجیل
مطالعات مختلف نشان دادهاند که مصرف آجیل میتواند به کنترل فشار خون کمک کند. یک پژوهش در سال ۲۰۱۹، نشان میدهد که مصرف منظم گردو فشار خون سیستولیک را در سالمندان مبتلا به فشار خون خفیف کاهش میدهد. همچنین، مطالعهای در سال ۲۰۲۲ نشان داد که مصرف متعادل آجیل (روزانه ۵۵ تا ۱۰۰ گرم) ممکن است به کنترل فشار خون در کودکان کمک کند.
برای بهرهمندی از بیشترین فواید، توصیه میشود از آجیلهای بدون نمک استفاده شود و آنها را به روشهای زیر مصرف کرد:
- به عنوان میانوعده
- افزودن به انواع سالاد
- تهیه سس پاستا مانند تهیه سس پستو
- استفاده در غذاهای اصلی مانند نان
افرادی که به آجیل حساسیت دارند، نباید آن را مصرف کنند.
۱۶. مرکبات
مرکبات سرشار از هسپریدین، یک آنتیاکسیدان مفید برای سلامت قلب، هستند. در مطالعهای در سال ۲۰۲۱، ۱۵۹ نفر به مدت ۱۲ هفته روزانه ۵۰۰ میلیلیتر آب پرتقال، آب پرتقال غنیشده با هسپریدین یا یک نوشیدنی دیگر مصرف کردند. نتایج نشان داد که مصرف منظم آب پرتقال میتواند فشار خون سیستولیک را کاهش دهد و این اثر تا حد زیادی به وجود هسپریدین مربوط میشود.
راههای مصرف مرکبات شامل موارد زیر میشود:
- نوشیدن آب مرکبات، مانند آب پرتقال یا افزودن آبلیمو به آب
- خوردن کامل میوه یا استفاده در سالاد میوه، مانند پرتقال و گریپفروت
- استفاده از آبلیمو به عنوان چاشنی سالاد به جای نمک
۱۷. ماهیهای چرب
انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه میکند که برای کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، هفتهای دو وعده ماهی چرب (هر بار حدود ۸۵ گرم) مصرف شود. بر اساس یک تحقیق در سال ۲۰۲۲، دریافت روزانه حدود ۳ گرم اسیدهای چرب امگا ۳ میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. این ترکیبات مفید در ماهیهای چرب مانند سالمون و تن، یا از طریق مکملهای روغن ماهی تأمین میشوند.
نمونههایی از ماهیهای چرب عبارتاند از:
- آنچوی
- ساردین
- ماهی خالمخالی
- ماهی تن
برخی از ماهیها ممکن است حاوی مقادیر بالای جیوه باشند، بنابراین بهتر است با این ماهیها آشنا شوید و از مصرف زیاد آنها خودداری کنید.
۱۸. عصاره گوجهفرنگی
گوجهفرنگی حاوی لیکوپن، یک آنتیاکسیدان مفید برای سلامت قلب، است. بررسیها نشان میدهد که مصرف عصاره گوجهفرنگی میتواند به طور قابل توجهی فشار خون سیستولیک را در افراد مبتلا به فشار خون بالا یا بدون آن کاهش دهد. اما با این حال، مصرف سایر اشکال گوجهفرنگی در رژیم غذایی، همان تأثیر را نداشت.
برخی از مطالعات دیگر نشان دادهاند که مصرف دوزهای بالای لیکوپن باعث کاهش فشار خون سیستولیک میشود، در حالی که مقادیر کمتر آن تأثیری ندارد.
مواد غذایی که باید از مصرف آنها پرهیز کرد
در حالی که برخی غذاها میتوانند به کاهش فشار خون کمک کنند، اما برخی دیگر ممکن است خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش دهند.
۱. نمک
کاهش مصرف نمک میتواند برای سلامت قلب مفید باشد و فشار خون را در افراد مبتلا به هایپرتنشن کاهش دهد. توصیه این است که افراد بالای ۱۳ سال روزانه بیش از ۲.۳ گرم سدیم مصرف نکنند.
۲. کافئین
مصرف متوسط قهوه ممکن است برای سلامت قلب مفید باشد، اما مصرف بیش از حد آن میتواند باعث افزایش فشار خون و افزایش خطر برخی عوارض در افراد مبتلا به فشار خون بالا شود. در مطالعات مشخص شده که مصرف زیاد قهوه، خطر مرگ ناشی از بیماریهای قلبی را در افراد مبتلا به فشار خون بالا افزایش میدهد.
۳. غذاهای فرآوریشده
غذاهای فرآوریشده ممکن است حاوی نمک و چربیهای مضر باشند. افرادی که میزان مصرف غذاهای فرآوریشده آنها بالا است، بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار دارند.
راههای دیگر برای کاهش فشار خون
علاوه بر رعایت رژیم غذایی، توصیه این است که برای کاهش فشار خون از روشهای زیر استفاده کنید:
- ورزش منظم
- مدیریت استرس از طریق مدیتیشن یا تمرینهای تنفسی
- ترک سیگار یا پرهیز از آن
- حفظ وزن متعادل و سالم
- مشورت با پزشک برای تنظیم یک برنامه غذایی مناسب
جمعبندی
انتخاب غذا و سبک زندگی نقش مهمی در کنترل فشار خون بالا دارند. یک رژیم غذایی متعادل که شامل مقدار کافی میوه، سبزیجات، جو دوسر، آجیل، حبوبات، گیاهان و ادویهها میشود، میتواند به حفظ فشار خون سالم کمک کند. در مقابل، مصرف زیاد نمک، الکل و غذاهای فرآوریشده ممکن است باعث افزایش فشار خون شود. پزشکان میتوانند با طراحی یک برنامه مناسب شامل تغذیه سالم، فعالیت بدنی و سایر اقدامات، به افراد در مدیریت فشار خون بالا و کاهش خطر بیماریهای قلبیعروقی و مشکلات مرتبط کمک کنند.
سوالات متداول
چگونه میتوانم فشار خونم را فوراً کاهش دهم؟
هیچ روش فوری برای کاهش فشار خون در خانه وجود ندارد، اما با رعایت یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و در صورت لزوم مصرف دارو، میتوان به تدریج آن را کنترل کرد. اگر فشار خون به ۱۸۰/۱۲۰ mm Hg یا بالاتر برسد، این وضعیت میتواند خطرناک باشد و فرد باید فوراً با اورژانس تماس بگیرد.
آیا نوشیدن آب میتواند فشار خون را کاهش دهد؟
مطالعات نشان میدهند که افزایش مصرف آب در طول روز، ممکن است به کاهش فشار خون کمک کند، اما برای تأیید این یافتهها، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است..
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
فشار خون ایدهآل حداکثر ۱۲۰/۸۰ mm Hg در نظر گرفته میشود. اگر اندازهگیریهای مکرر نشان دهد که فشار خون از این حد بالاتر است، توصیه میشود برای مشاوره و راهنمایی به پزشک مراجعه کنید.
چه مواد غذایی فشار خون را سریع کاهش میدهند؟
هیچ ماده غذایی بهطور فوری فشار خون را کاهش نمیدهد، اما برخی خوراکیها میتوانند در بلندمدت به تنظیم آن کمک کنند. از جمله این مواد میتوان به توتهای غنی از آنتوسیانین، موز و غذاهای سرشار از پتاسیم، آب چغندر و سبزیجات برگسبز اشاره کرد.
چگونه میتوان فشار خون را به طور طبیعی و سریع کاهش داد؟
روشهای طبیعی برای کاهش فشار خون شامل موارد زیر میشوند:
- فعالیت بدنی کافی
- کاهش مصرف الکل
- مدیریت استرس
- عدم مصرف سیگار
- حفظ وزن سالم
- رعایت رژیم غذایی مفید برای قلب
اما با این حال، در شرایط اضطراری که نیاز به کاهش سریع فشار خون وجود دارد، ممکن است مصرف دارو لازم باشد. در چنین مواردی، مراجعه فوری به اورژانس ضروری است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.
بهترین میوه برای کاهش فشار خون کدام است؟
برخی میوهها میتوانند در بلندمدت به کاهش فشار خون کمک کنند. از جمله این میوهها میتوان به توتفرنگی و بلوبری، موز، هندوانه، کیوی و آب انار اشاره کرد.