نام تفلون آن‌قدر بین مردم شناخته‌شده است که بسیاری از مردم همه‌ی ظروف نچسب را «تفلون» می‌نامند، در حالی که واقعیت این است که تمام پوشش‌های نچسب از جنس تفلون نیستند. از سال‌ها پیش، پرسش‌های بسیاری در مورد استفاده از تفلون و مشکلاتی که ممکن بود برای سلامت ایجاد کند، مطرح بود. یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها این است که آیا استفاده از تفلون می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد یا خیر.
پاسخ کلی به این سوال به این صورت است: شواهد علمی چنین چیزی را تأیید نمی‌کنند. اما برای روشن‌تر شدن موضوع، باید تاریخچه‌ی تفلون، دلیل شکل‌گیری این نگرانی و نتایج پژوهش‌های انجام‌شده را بررسی کنیم.
تفلون چیست؟
تفلون نام تجاری ماده‌ای شیمیایی به نام پلی‌تترافلوئورواتیلن (PTFE) است. این ماده به‌دلیل خاصیت ضدآب بودن، کاهش اصطکاک و ایجاد سطح نچسب، در صنایع مختلف به‌عنوان پوشش استفاده می‌شود.
از سال ۱۹۴۰ تاکنون، تفلون در محصولات بسیاری از لامپ‌های حرارتی گرفته تا محافظ‌های پارچه، به کار رفته است. همچنین در صنایع دارویی، خودروسازی و کاربردهای صنعتی نیز از این ماده استفاده می‌شود. بنابراین احتمالاً هر خانه‌ای دست‌کم چند محصول با پوشش تفلون دارد. اما با این حال، شناخته‌شده‌ترین کاربرد تفلون همان روکش نچسب قابلمه‌ها و ماهیتابه‌ها است که کار آشپزی و شست‌وشوی ظروف را بسیار ساده‌تر کرده است.
ارتباط تفلون با سرطان
نگرانی اصلی درباره‌ی سرطان، به خود تفلون مربوط نمی‌شود، بلکه به ماده‌ای به نام اسید پرفلوئورو‌اکتانوییک (PFOA) ربط دارد؛ ترکیبی ساخته‌شده توسط انسان که سال‌ها در فرآیند تولید تفلون استفاده می‌شود. این ماده می‌توانست هنگام تولید وارد خاک، آب یا هوا شود و برای مدت طولانی در محیط و حتی در بدن انسان باقی بماند.
تحقیقات بیشتر روی افرادی انجام شده که در معرض مقدار بسیار زیادی از PFOA قرار داشتند. نتایج این تحقیقات یکسان نبوده است، اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که سطح بالای برخی ترکیبات هم‌خانواده‌ی آن (که با عنوان مواد پرفلوروآلکیل یا PFAS شناخته می‌شوند) می‌تواند با افزایش خطر برخی سرطان‌ها ارتباط داشته باشد؛ از جمله این سرطان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرطان مثانه
- سرطان کلیه
- سرطان تخمدان
- سرطان پروستات
- سرطان بیضه
آیا تفلون می‌تواند مشکلات دیگری برای سلامتی ایجاد کند؟
گرچه خود تفلون بی‌خطر به نظر می‌رسد، اما استفاده‌ی نادرست از آن می‌تواند برای سلامت دردسرساز شود. اگر یک ظرف تفلون برای مدت طولانی در دمای بسیار بالا حرارت ببیند، ممکن است بخارهایی آزاد کند که علائمی شبیه آنفولانزا مثل سردرد، لرز و تب، ایجاد می‌کنند. این حالت معمولاً کوتاه‌مدت است و در فاصله‌ی ۱۲ تا ۴۸ ساعت برطرف می‌شود، اما برای افرادی که بیماری‌های قلبی یا ریوی دارند می‌تواند خطرناک باشد.
از سوی دیگر، پژوهش‌هایی درباره‌ی ترکیباتی به نام PFAS انجام شده است، که این مواد تا سال ۲۰۱۳ در روند تولید تفلون به کار می‌رفتند. نتایج برخی مطالعات نشان داده که این ترکیبات می‌توانند با مشکلات زیر ارتباط داشته باشند:
- افزایش سطح کلسترول
- کاهش اثر واکسن‌ها در کودکان
- تغییر در عملکرد آنزیم‌های کبدی
- افزایش خطر فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی در دوران بارداری
- کاهش اندک وزن نوزاد هنگام تولد
با این حال، انجمن سرطان آمریکا تأکید می‌کند که شواهدی مبنی بر خطرات مستقیم استفاده از ظروف تفلون برای انسان وجود ندارد.
خطر تفلون برای پرندگان
در حالی که ظروف تفلون برای انسان ایمن محسوب می‌شوند، برای پرندگان می‌توانند کشنده باشند. در دمای حدود ۲۸۰ درجه سانتی‌گراد، پوشش تفلون گازهایی آزاد می‌کند که در پرندگان باعث مشکلات تنفسی شدید، تشنج و حتی مرگ می‌شود. بنابراین اگر پرنده‌ی خانگی دارید، بهتر است هنگام پخت‌وپز با حرارت بالا، آن را از آشپزخانه دور نگه دارید.
سایر جنس‌های رایج ظروف آشپزی
وقتی قرار است برای آشپزخانه خود و آشپزی ظروفی را انتخاب کنید، گزینه‌های بسیاری پیش روی خود دارید که تنها یکی از آنها تفلون است. جنس ظرف می‌تواند روی کیفیت پخت، ماندگاری مواد مغذی و حتی سلامت بدن اثر بگذارد. آلومینیوم، چدن، مس و استیل هر کدام مزایا و محدودیت‌های خودشان را دارند. آشنایی با ویژگی‌های این مواد کمک می‌کند انتخابی آگاهانه‌تر و متناسب با نیاز خود داشته باشید.
آلومینیوم
آلومینیوم به‌طور طبیعی در غذا، آب و محیط اطراف وجود دارد. مقداری از آن ممکن است هنگام پخت از قابلمه وارد غذا شود، اما در ظروف آلومینیوم آنادایز شده این میزان بسیار ناچیز است. این نوع ظروف بی‌خطر به حساب می‌آیند و ارتباطی میان آنها و سرطان دیده نشده است. نقش آلومینیوم در بیماری آلزایمر همچنان موضوع بحث است و نتیجه‌ی قطعی برای تایید آن وجود ندارد.
چدن
پخت غذا در چدن باعث آزاد شدن مقداری آهن در غذا می‌شود. این موضوع برای کسانی که دچار کمبود آهن هستند مفید است، اما اگر سطح آهن بدن بالا باشد می‌تواند مشکل‌ساز شود. برخی تحقیقات سطح بالای آهن را با افزایش خطر سرطان‌هایی مثل کبد و پستان مرتبط دانسته‌اند. در عین حال، مطالعات دیگری هم نشان داده‌اند که استفاده از چدن می‌تواند برای مقابله با فقر آهن در جوامع مؤثر باشد.
مس
مقدار کم مس برای بدن ضروری است، اما مقدار زیاد آن سمی است. به همین دلیل، ظروف مسیِ بدون روکش، برای آشپزی مناسب نیستند. ظروف مسی پوشش‌دار این مشکل را ندارند و می‌توانند انتخاب ایمنی برای آشپزی باشند.
استیل ضدزنگ (استنلس استیل)
این نوع ظروف به‌طور کلی بی‌خطر هستند و استفاده از تابه استیل مثل تابه نچسب بسیار آسان است. اما با این حال، تحقیقی در سال ۲۰۱۳ نشان داد که هنگام پخت غذاهای اسیدی مثل سس گوجه‌فرنگی، ممکن است مقدار کمی نیکل و کروم از ظرف وارد غذا شود. این مقدار بسته به نوع استیل، زمان پخت و میزان استفاده‌ی قبلی از ظرف متفاوت است. اگر به نیکل یا کروم حساسیت دارید، بهتر است سراغ جنس دیگری برای خرید ظروف آشپزی بروید.
چطور می‌توان خطرات تفلون را کمتر کرد؟
اگر ظروف تفلونی شما قبل از سال ۱۳۹۲ ساخته شده‌اند، بهتر است آنها را کنار بگذارید و سراغ خرید نمونه‌های جدیدتر بروید. گزینه‌های مطمئن دیگری مثل استیل ضدزنگ، آلومینیوم یا حتی پوشش‌های مدرن‌تر هم برای ظروف آشپزی وجود دارند.
برای افزایش ایمنی و دوام ظروف تفلون، این نکات را در نظر داشته باشید:
- ظروفی را که خراشیده یا فرسوده شده‌اند تعویض کنید.
- حرارت را در حد کم تا متوسط نگه دارید.
- هیچ‌وقت ظرف خالی را روی شعله‌ی روشن رها نکنید.
- با اینکه تفلون تا حدود ۲۶۰ درجه سانتی‌گراد تحمل دارد، بهتر است از حرارت‌های خیلی بالا پرهیز شود.
- هنگام استفاده از حرارت زیاد، تهویه‌ی آشپزخانه (هود یا پنجره) را روشن و یا باز کنید.
- از وسایل فلزی که سطح ظرف را خط می‌اندازند استفاده نکنید.
- برای شست‌وشو سراغ شوینده‌ها یا اسکاچ‌های زبر نروید.
صرف‌نظر از اینکه چه نوع ظرفی انتخاب می‌کنید، همیشه توصیه‌های سازنده برای استفاده‌ی ایمن و نگهداری را رعایت کنید.
نتیجه‌گیری
تفلون نام تجاری ماده‌ای شیمیایی است که به‌عنوان پوشش نچسب روی ظروف استفاده می‌شود. نگرانی‌های مربوط به خطر سرطان بیشتر به موادی برمی‌گشت که در گذشته در فرآیند تولید آن به کار می‌رفتند. این مواد از سال ۲۰۱۳ به بعد دیگر در ساخت ظروف تفلون استفاده نمی‌شوند.
ظروف تفلون امروزی بی‌خطر به شمار می‌آیند و هیچ شواهد علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. اما اگر همچنان از ظروف تفلون قدیمی استفاده می‌کنید و بابت ترکیبات شیمیایی آنها نگرانی دارید، بهترین کار این است که آنها را با نمونه‌های جدیدتر یا با ظروف استیل و آلومینیوم جایگزین کنید.
