مقدار کمی چربی در کبد طبیعی است و حتی به عملکرد آن کمک می‌کند. اما اگر چربی بیش از ۵ درصد وزن کبد را تشکیل دهد، ممکن است به مشکلاتی جدی منجر شود. در چنین شرایطی، پزشکان از اصطلاح «بیماری کبد چرب استئاتوتیک» استفاده می‌کنند، که این بیماری پیش‌تر با نام «کبد چرب» شناخته می‌شد.
کبد چرب یا «استئاتوز کبدی» حالتی است که در آن چربی اضافی در سلول‌های کبد تجمع پیدا می‌کند. این مشکل معمولاً در اثر عواملی مانند اضافه‌وزن، کلسترول بالا، دیابت نوع دو و مصرف زیاد الکل به‌وجود می‌آید. اگرچه در مراحل ابتدایی که به آن کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) گفته می‌شود ممکن است آسیب جدی‌ای به کبد وارد نشود، اما در صورت پیشرفت می‌تواند به التهاب، زخم بافت کبد (فیبروز)، نارسایی کبد یا حتی سرطان منجر شود.
این اختلال می‌تواند علائم مختلفی در بدن ایجاد کند و برخی از این نشانه‌ها ممکن است در صورت ظاهر شوند. در واقع، تغییرات پوستی یکی از نخستین هشدارهای کبد چرب به‌شمار می‌رود. در ادامه، به برخی علائم احتمالی این بیماری که ممکن است در چهره دیده شوند اشاره می‌کنیم. شناسایی زودهنگام این نشانه‌ها و حتی رفتن سراغ بهترین دمنوش گیاهی برای کبد چرب، شانس کنترل بیماری را افزایش می‌دهد.
تورم و پف‌کردگی صورت
در وضعیت طبیعی، کبد ماده‌ای شفاف به نام لنف تولید می‌کند که نقش مهمی در رساندن مواد مغذی به سلول‌ها و دفع مایعات اضافی از بافت‌ها دارد. اما زمانی که عملکرد کبد مختل می‌شود که در مراحل پیشرفته کبد چرب ممکن است رخ دهد، تولید و جریان لنف نیز دچار اختلال می‌شود. در نتیجه، مایع اضافی در بافت‌ها تجمع پیدا می‌کند و یکی از جاهایی که این تجمع ممکن است به‌وضوح دیده شود، صورت است. صورت در این حالت ممکن است متورم و پف‌آلود به‌نظر برسد. معمولاً این نوع ورم در سایر نقاط بدن هم دیده می‌شود.
روزاسه (قرمزی مزمن صورت)
روزاسه نوعی بیماری پوستی است که معمولاً با قرمزی در نواحی مختلف صورت مانند گونه‌ها، بینی و پیشانی همراه است. این بیماری بسته به نوع آن، می‌تواند علائم متنوعی داشته باشد؛ از جمله تورم، نمایان‌شدن رگ‌های خونی، بروز جوش‌های حاوی مایع، یا حتی ضخیم‌شدن پوست بینی. در برخی افراد، چشم‌ها نیز درگیر می‌شوند و علائمی مانند تحریک‌پذیری، حساسیت به نور یا برآمدگی‌های دردناک در پلک‌ها دیده می‌شود.
روزاسه، می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات متابولیکی در بدن باشد. مطالعات نشان داده‌اند که این بیماری پوستی در برخی افراد با سندرم متابولیک مرتبط است؛ وضعیتی که با فشار خون بالا، قند خون بالا، چربی شکمی و اختلال در چربی‌های خون شناخته می‌شود.
وقتی سندرم متابولیک با تجمع چربی در کبد همراه شود، فرد دچار بیماری‌ای است که امروزه به آن کبد چرب ناشی از اختلال متابولیک (MASLD) گفته می‌شود. این همان بیماری‌ای است که قبلاً با عنوان «کبد چرب غیرالکلی» شناخته می‌شد.
برخی پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهند که کبد چرب می‌تواند روی ژن‌هایی تأثیر بگذارد که عملکرد فولیکول‌های مو را تنظیم می‌کنند. این فولیکول‌ها منافذ کوچکی در پوست از جمله در ناحیه صورت هستند که مو از آنها رشد می‌کند. اختلال در این سیستم می‌تواند زمینه‌ساز بروز علائم پوستی مانند روزاسه شود.
زردی پوست
یکی از نشانه‌های قابل‌توجه آسیب شدید کبدی، زرد شدن پوست، سفیدی چشم یا حتی درون دهان است که به آن یرقان گفته می‌شود. این وضعیت معمولاً زمانی رخ می دهد که کبد در عملکرد طبیعی خود دچار اختلال شده باشد، مثلاً در موارد شدید بیماری کبد چرب یا هپاتیت.
در بدن سالم، کبد وظیفه دارد ماده‌ای به نام بیلی‌روبین را که در اثر تجزیه گلبول‌های قرمز تولید می‌شود، پردازش کرده و از طریق صفرا دفع کند. اما زمانی که کبد به‌شدت آسیب دیده باشد، مثلاً در مرحله سیروز، دیگر نمی‌تواند این ماده را به‌درستی دفع کند. نتیجه‌اش بالا رفتن سطح بیلی‌روبین در خون و زرد شدن پوست و چشم‌ها است.
تغییر رنگ پوست
ملانین، رنگ‌دانه‌ای است که رنگ پوست، مو و چشم‌ها را تعیین می‌کند. میزان تولید آن می‌تواند تحت‌تأثیر عوامل مختلفی مثل ژنتیک، نور خورشید، داروها یا بیماری‌ها تغییر کند.
در مراحل پیشرفته کبد چرب، ممکن است تغییراتی در رنگ پوست دیده شود. مثلاً پوست در برخی نواحی بدن از جمله صورت، ظاهری لکه‌لکه یا خاکستری پیدا کند. این تغییر رنگ معمولاً اطراف چشم‌ها، اطراف دهان یا زیر بینی قابل‌مشاهده است.
یکی دیگر از علائمی که ممکن است به‌ویژه در ناحیه گردن دیده شود، تیره شدن چین‌های پوستی است. این تغییر معمولاً به‌دلیل مقاومت به انسولین اتفاق می‌افتد؛ مشکلی که به دیابت نوع دو منجر می‌شود و دیابت، یکی از دلایل شایع ابتلا به کبد چرب است. طبق آمار، بیش از نیمی از افرادی که کبد چرب ناشی از اختلال در سوخت‌وساز بدن (MASLD) دارند، هم‌زمان با آن به دیابت نوع دو هم مبتلا هستند.
پوست تحریک‌شده
یکی از نشانه‌های کبد چرب که ممکن است در صورت دیده شود، تحریک پوستی است. این حالت می‌تواند با خشکی، خارش یا ورم پوست همراه باشد. در نگاه اول، ممکن است دلایل ساده‌ای مانند آلرژی یا اگزما عامل این مشکلات پوستی باشد، اما گاهی ریشه‌ی مشکل به درون بدن مثل بیماری‌های کبدی برمی‌گردد.
در برخی موارد، خارش به‌دلیل اختلالی به نام کلستاز ایجاد می‌شود؛ وضعیتی که در آن جریان صفرا در بدن کند یا متوقف می‌شود. این اختلال ممکن است نتیجه‌ی نوع پیشرفته‌تری از کبد چرب باشد که امروز با نام MASH یا التهاب کبد چرب مرتبط با اختلال در سوخت‌وساز بدن شناخته می‌شود.
در حالت طبیعی، کبد با تجزیه کلسترول، اسیدهای صفراوی تولید می‌کند، که به هضم چربی‌ها کمک می‌کنند. اما وقتی کبد آسیب می‌بیند، این مواد ممکن است در خون جمع شوند. تجمع آنها می‌تواند پایانه‌های عصبی را تحریک کند و باعث خارش شود. این خارش ممکن است فقط در دست و پا ظاهر نشود، بلکه صورت را هم درگیر کند.
جوش یا راش صورت
بثورات پوستی روی صورت می‌توانند شکل‌ها و دلایل مختلفی داشته باشند، از تماس با مواد حساسیت‌زا گرفته تا استفاده از محصولات آرایشی یا حتی قرار گرفتن در معرض نور خورشید. اما با این حال، یکی از دلایل کمتر شناخته‌شده، کمبود برخی مواد مغذی در بدن است.
کمبود ویتامین C می‌تواند به بروز اگزما منجر شود و کمبود روی (زینک) نیز با ایجاد ضایعات پوستی همراه است. در افرادی که دچار بیماری مزمن کبدی هستند، به‌ویژه در مراحل پیشرفته کبد چرب یا سیروز، سطح روی در بدن معمولاً کاهش پیدا می‌کند. این موضوع به این دلیل است که کبد نقش مهمی در جذب و استفاده از این ماده معدنی دارد.
زمانی که کبد نتواند این فرآیند را به‌درستی انجام دهد، بدن دچار کمبود روی می‌شود و ممکن است پوست صورت به‌ویژه در اطراف دهان خشک، پوسته‌پوسته یا حتی زخم شود.
رگ‌های عنکبوتی زیر پوست
رگ‌های عنکبوتی خطوط نازک قرمز، آبی یا بنفشی هستند که درست زیر سطح پوست دیده می‌شوند و اغلب ظاهری شبیه تار عنکبوت دارند. این رگ‌ها معمولاً در نواحی‌ای مانند صورت، گردن یا قسمت بالای قفسه سینه ظاهر می‌شوند.
در بیشتر موارد، رگ‌های عنکبوتی بی‌خطر هستند. اما اگر به‌تعداد زیاد و در بخش‌های مختلف بدن دیده شوند، می‌توانند نشانه‌ای از کبد چرب پیشرفته باشند. در چنین شرایطی، کبد به‌تدریج بافت سالم خود را از دست می‌دهد و به‌جای آن بافت زخم یا فیبروز شکل می‌گیرد.
با افزایش این آسیب، بدن برای جبران، رگ‌های خونی جدیدی تولید می‌کند؛ فرایندی که به آن آنژیوژنز گفته می‌شود. همین تغییر می‌تواند باعث افزایش رگ‌های عنکبوتی روی پوست شود.
چگونه علائم کبد چرب را در صورت کنترل کنیم؟
کبد یکی از مهم‌ترین اعضای بدن است و صدها کار مختلف را از فیلتر کردن سموم گرفته تا ذخیره مواد مغذی و کمک به هضم، انجام می‌دهد. اما زمانی که کبد دچار آسیب یا بیماری شود، نمی‌تواند وظایفش را به‌درستی انجام دهد. این اختلال‌ها می‌توانند خودشان را در ظاهر پوست، به‌ویژه در صورت، نشان دهند.
مهم‌ترین اقدام برای بهبود این علائم، درمان و کنترل بیماری کبد چرب است. وقتی عملکرد کبد به حالت طبیعی برگردد، بسیاری از نشانه‌های ظاهری هم کاهش پیدا می‌کنند یا از بین می‌روند.
راه‌های کاهش علائم پوستی کبد چرب
بسته به نوع علائمی که روی صورت نمایان می‌شود، روش‌های مختلفی برای درمان آنها از دارو گرفته تا مراقبت‌های خانگی وجود دارد. برخی از این روش‌ها به شرح زیر هستند:
- برای خارش و التهاب پوستی: دارویی به نام کلستی‌رامین به بدن کمک می‌کند نمک‌های صفراوی اضافی را دفع کند؛ موادی که ممکن است باعث خارش پوست شده باشند.
- برای ورم و پف‌کردگی صورت: استفاده از کمپرس سرد یا مصرف داروهای ضدالتهاب مثل ایبوپروفن می‌تواند تورم را تا حدی کاهش دهد.
- برای روزاسه (قرمزی صورت): برخی داروهای موضعی مثل بریمونیدین یا اکسی‌متازولین به کنترل قرمزی و التهاب کمک می‌کنند.
هم‌زمان با این درمان‌ها، اصلاح سبک زندگی مانند تغذیه سالم و رفتن سراغ اینکه برای کبد چرب چی بخوریم و چی نخوریم؟ کاهش وزن، قطع مصرف الکل و کنترل قند خون، تأثیر چشمگیری در بهبود وضعیت کبد و پوست خواهند داشت.
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم جدیدی روی صورت ظاهر شد یا تغییراتی مثل زردی پوست، تیرگی اطراف چشم، یا رگ‌های واضح روی گونه‌ها و بینی را مشاهده کردید، بهتر است وضعیت را با پزشک در میان بگذارید.
در مراحل پیشرفته بیماری، ممکن است تغییر رنگ پوست در ناحیه گردن یا صورت هم دیده شود. نکته مهم این است که کبد چرب معمولاً بدون علامت شروع می‌شود و ممکن است تا مدت‌ها خاموش باقی بماند. به همین دلیل، بررسی منظم وضعیت کبد از طریق آزمایش‌های ساده می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
جمع‌بندی
بعضی تغییرات ظاهری در صورت ممکن است نشان‌دهنده وجود اختلال در عملکرد کبد باشند. نشانه‌هایی مثل پف‌کردگی، قرمزی پوست، زردی، خارش یا خشکی می‌توانند هشدارهایی از بیماری کبد چرب باشند؛ حتی پیش از آنکه خود فرد احساس بیماری کند.
با رسیدگی به‌موقع و پیگیری پزشکی، می‌توان از آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری کرد و سلامت پوست و کبد را حفظ نمود. اگر این بیماری را دارید و دوست دارید تغذیه خود را مطابق آن پیش ببرید، می‌توانید در دیگر مقالات ما در این موارد آگاهی به‌دست آورید. مقاله‌ای مانند «بهترین زمان خوردن قهوه برای کبد چرب» می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند.
سوالات متداول
آیا کبد چرب باعث ورم صورت می‌شود؟
بله، در موارد شدید می‌شود. وقتی کبد به‌درستی کار نکند، ممکن است مایعات در بدن از جمله در بافت‌های صورت جمع شوند. این موضوع باعث می‌شود صورت حالت پف‌کرده یا متورم پیدا کند.
آیا لکه‌های کبدی نشانه‌ای از کبد چرب هستند؟
خیر. لکه‌های تیره‌ای که به «لکه‌های کبدی» معروف هستند، معمولاً به‌دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید ایجاد می‌شوند. با اینکه نام آنها مشابه است، اما به کبد چرب ارتباطی ندارند.
آیا کبد چرب می‌تواند رنگ پوست صورت را تغییر دهد؟
در برخی موارد، بله. اگر کبد چرب به مراحل پیشرفته برسد، ممکن است پوست صورت و گردن تغییر رنگ بدهد. این تغییر معمولاً به‌صورت خاکستری شدن پوست اطراف بینی و دهان یا تیره‌تر شدن پوست در چین‌های گردن ظاهر می‌شود. چنین تغییراتی اغلب با مقاومت به انسولین همراه هستند، که خود یکی از عوامل اصلی کبد چرب است.
راش پوستی ناشی از کبد چرب چه ظاهری دارد؟
راش‌های مرتبط با کبد چرب ممکن است به‌صورت پوسته‌پوسته شدن یا زخم‌های کوچک در ناحیه صورت، به‌ویژه اطراف دهان دیده شوند. یکی از دلایل این مشکل می‌تواند کمبود «روی» (زینک) در بدن باشد که در برخی موارد، نشانه‌ای از اختلال در عملکرد کبد است.
آیا کبد چرب باعث قرمزی صورت می‌شود؟
بله، ممکن است. یکی از نشانه‌هایی که گاهی در افراد مبتلا به کبد چرب دیده می‌شود، روزاسه است؛ روزاسه نوعی التهاب پوستی است که باعث قرمزی، گرگرفتگی یا سوزش در گونه‌ها می‌شود.
نشانه‌های نارسایی کبد روی صورت چیست؟
یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها، زرد شدن پوست یا سفیدی چشم‌ها است که به آن «یرقان» گفته می‌شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که کبد دیگر نتواند مواد زائد مثل بیلی‌روبین را به‌درستی از بدن دفع کند.
