با توجه به اینکه بسیاری از افراد نمی‌توانند لبنیات حیوانی مصرف کنند و دلایل آنها ممکن است پزشکی و برخی رژیم‌های غذایی مانند رژیم گیاه‌خواری باشد، به همین خاطر شاهد هستیم که در چند سال گذشته مصرف شیرهای گیاهی بسیار طرفدار پیدا کرده و برخی حتی این شیرها در خانه درست می‌کنند.
درست است که خرید شیر بادام آماده راحت‌تر است، اما درست کردن آن در خانه مزایای زیادی دارد. مهم‌ترینش این است که می‌توان مواد تشکیل‌دهنده را کنترل و طعم آن را با سلیقه خود تنظیم کرد. خیلی‌ها به‌دلیل حساسیت به لاکتوز یا انتخاب سبک زندگی سالم‌تر، سراغ شیر بادام می‌روند. تهیه آن در خانه هم ساده است و بعد از چند بار تمرین، به کاری عادی در برنامه هفتگی تبدیل می‌شود.
مواد لازم برای تهیه شیر بادام
شیر بادام ساده و بدون شیرین‌کننده از این مواد درست می‌شود:
- ۱ پیمانه (حدود ۱۴۷ گرم) بادام خام، بدون نمک
- ۴ پیمانه آب تصفیه‌شده + مقدار بیشتری برای خیس کردن بادام‌ها
طعم‌دهنده‌های اختیاری:
- ۲ عدد خرمای بدون هسته
- ۱ قاشق غذاخوری شیره افرا یا عسل
- یک مقدار کم نمک
- نصف قاشق چای‌خوری عصاره وانیل
انواع مختلف در بازار وجود دارد و حتی برخی با پوست و بدون پوست هستند. حتی آرد بادام، پودر بادام و کره بادام هم در بازار پیدا می‌شود. نکته مهم این است که هر نوع بادامی که استفاده می‌شود باید خام و بدون نمک و بونداده باشد.
از آب برای خیساندن بادام و درست کردن شیر استفاده می‌شود. می‌توان از آب لوله‌کشی هم استفاده کرد، ولی با آب تصفیه‌شده، شیر بادام مدت بیشتری تازه می‌ماند.
اگر طعم شیر بادام ساده باب میلتان نیست، می‌توان به آن کمی عصاره وانیل، خرما، شیره افرا یا نمک اضافه کرد. این مواد کاملاً اختیاری هستند و مقدارشان به سلیقه بستگی دارد.
چه نوع بادامی برای تهیه شیر بادام مناسب است؟
بادام در شکل‌ها و حالت‌های مختلفی در دسترس است. در ادامه چند گزینه مناسب برای درست کردن شیر بادام معرفی شده‌اند:
بادام کامل (با پوست یا پوست‌کنده)
بادام کامل خام، گزینه‌ای بسیار مناسب است. در فروشگاه‌ها معمولاً هم با پوست و هم بدون پوست پیدا می‌شود.
تفاوت طعم بین این دو خیلی کم است، بنابراین استفاده از هرکدام مشکلی ایجاد نمی‌کند. همچنین از بادام خلالی یا ورقه‌ای هم می‌توان استفاده کرد، به شرطی که خام، بدون نمک و بونداده باشند.
آرد یا پودر بادام
این مواد در بسیاری از آشپزخانه‌ها به‌ویژه بین کسانی که رژیم بدون گلوتن دارند، وجود دارد. با آنها می‌توان خیلی سریع شیر بادام درست کرد، چون نیازی به خیساندن ندارند.
کره بادام
کره بادام هم گزینه‌ی سریعی برای تهیه شیر بادام است. در این روش نیازی به خیساندن و حتی صاف کردن باقی‌مانده‌های بادام نیست.
می‌توان آن را با میکس کردن بادام خام در غذا‌ساز درست کرد یا به‌صورت آماده خرید. بیشتر کره‌های بادام موجود در بازار از بادام بوداده تهیه شده‌اند، که قابل استفاده هستند. ولی کره‌ای که از بادام خام تهیه شده، طعم طبیعی‌تری دارد.
چگونه بادام را خیس کنیم؟
اگر از بادام خام استفاده می‌شود، باید آن را حدود ۸ تا ۱۲ ساعت خیس کرد. این کار باعث می‌شود بادام‌ها نرم‌تر شوند و راحت‌تر بتوان از آنها شیر تهیه کرد. برخی منابع تغذیه‌ای هم معتقدند که خیساندن بادام به بهبود گوارش و جذب بهتر مواد مغذی کمک می‌کند.
مراحل خیساندن بادام به شرح زیر است:
- یک پیمانه بادام را بشویید.
- آن را در یک کاسه بزرگ بریزید.
- دو پیمانه آب روی آن بریزید (ترجیحاً آب تصفیه‌شده).
- روی کاسه را با دستمال یا سلفون بپوشانید.
بادام‌ها باید بین ۸ تا ۱۲ ساعت خیس بخورند. بعد از این مدت، ممکن است آب کمی کدر شود یا کف داشته باشد که طبیعی است. بادام‌ها را آبکش کرده و زیر آب سرد بشویید. حالا بافت آنها نرم‌تر و اندازه‌شان بزرگ‌تر شده و در صورت تمایل، می‌توان پوستشان را جدا کرد.
وزن بادام قبل و بعد از خیساندن
- وزن یک پیمانه بادام خام حدود ۱۴۷ گرم است.
- بعد از ۱۲ ساعت خیساندن، این وزن به حدود ۲۲۴ گرم می‌رسد.
بادام‌ها در تماس با آب، متورم می‌شوند و آب جذب می‌کنند. این اندازه‌گیری‌ها برای داشتن نسبت‌های دقیق‌تر هنگام تهیه شیر بادام مفید هستند.
طرز تهیه شیر بادام خانگی با بادام خام
درست کردن شیر بادام در خانه ساده است و زمان زیادی نمی‌برد؛ فقط حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه زمان برای آماده‌سازی نیاز دارد. با استفاده از بادام خام، بدون نمک و بدون بودادن می‌توان به نتیجه‌ای طبیعی، خوش‌طعم و سالم رسید. این روش یکی از محبوب‌ترین و رایج‌ترین روش‌های تهیه شیر بادام خانگی است.
برای تهیه شیر بادام، در کنار مواد اولیه که در بالا بیان کردیم به مخلوط‌کن قوی، پارچه نخی نازک یا کیسه مخصوص شیر گیاهی، صافی ریز و بطری درب‌دار برای نگهداری شیر نیاز است.
برای هر ۱ پیمانه بادام خام (حدود ۱۴۷ گرم)، از ۴ پیمانه آب تصفیه‌شده (حدود ۹۴۰ میلی‌لیتر) استفاده می‌شود. اگر از بادام خلالی یا ورقه‌ای استفاده می‌شود، بهتر است مقدار آن به‌لحاظ وزنی معادل بادام کامل باشد.
مراحل تهیه شیر بادام:
- بادام خیس‌خورده و آب را داخل مخلوط‌کن بریزید.
- ابتدا با دور آرام شروع کنید و به‌تدریج سرعت را بالا ببرید تا ترکیب یکدست شود.
- بعد از حدود ۴۵ ثانیه تا ۱ دقیقه، مایع سفید و شبیه شیر به‌دست می‌آید.
- استفاده از بادام بوداده هم امکان‌پذیر است، اما رنگ و طعم شیر کمی تغییر می‌کند. اگر طعم مغزهای بوداده را دوست دارید، امتحان آن ارزش دارد.
- یک صافی ریز را روی یک ظرف بزرگ قرار دهید. پارچه نخی را دو لایه کرده و داخل صافی بگذارید به‌گونه‌ای که لبه‌های آن از ظرف بیرون بزند. شیر را روی پارچه بریزید و اجازه دهید مایع کاملاً عبور کند. در صورت نیاز با پشت قاشق کمی فشار دهید تا مایع بیشتری خارج شود. یا اینکه کیسه را داخل یک ظرف بزرگ قرار دهید. شیر را داخل آن بریزید و با دست، محکم فشار دهید تا تمام مایع جدا شود.
- شیر صاف‌شده را داخل بطری بریزید و در یخچال نگه دارید.
تفاله‌ای که باقی می‌ماند دورریختنی نیست. می‌توان آن را خشک کرد و در تهیه انواع نان، کیک، بارهای انرژی‌زا یا حتی اضافه کردن به فرنی یا اسموتی استفاده کرد.
تهیه شیر بادام با آرد یا پودر بادام
در این روش، نیازی به خیساندن نیست و مراحل تهیه کمتر از ۱۰ دقیقه طول می‌کشد. در این روش به ۱ و ¼ پیمانه آرد یا پودر بادام (معادل حدود ۱۴۷ گرم) + ۴ پیمانه آب تصفیه‌شده نیاز است.
روش تهیه آن نیز مشابه تهیه با بادام کامل است:
- آرد را داخل مخلوط‌کن بریزید، آب را اضافه کنید و تا یکدست شدن مخلوط کنید.
تهیه شیر بادام با کره بادام
سریع‌ترین روش تهیه شیر بادام استفاده از کره بادام است. این روش نیازی به خیساندن و صاف‌کردن ندارد و کمتر از ۲ دقیقه زمان می‌برد. فقط کافی است مقدار مناسبی از کره بادام را با آب ترکیب و مخلوط کنید تا به بافتی مشابه شیر برسید.
طعم‌دار کردن شیر بادام
برای خوش‌طعم‌تر شدن شیر بادام، می‌توان از طعم‌دهنده‌های طبیعی استفاده کرد. افزودن موادی مانند خرمای بدون هسته، شیره افرا یا عسل، عصاره وانیل و مقدار بسیار کمی نمک، باعث می‌شود طعم شیر دل‌پذیرتر و متعادل‌تر شود.
برای شروع، می‌توان ۲ عدد خرما یا یک قاشق غذاخوری شیره یا عسل به ترکیب اضافه کرد و بسته به ذائقه، مقدار آن را کم یا زیاد کرد. وانیل، به‌ویژه اگر شیر برای تهیه اسموتی یا نوشیدنی‌های گرم استفاده شود، طعمی ملایم و خوشایند ایجاد می‌کند. همچنین اضافه کردن یک مقدار نمک، به تقویت طعم شیرین سایر مواد کمک می‌کند. ترکیب این طعم‌دهنده‌ها کاملاً اختیاری است و بسته به سلیقه فرد قابل تنظیم است.
ماندگاری شیر بادام خانگی
شیر بادام خانگی معمولاً ۳ تا ۴ روز در یخچال تازه می‌ماند. برخلاف نوع صنعتی که به‌دلیل افزودنی‌ها تا یک ماه ماندگاری دارد، نوع خانگی زودتر باید مصرف شود. بعد از باز شدن، شیرهای صنعتی هم بین ۷ تا ۱۰ روز قابل استفاده هستند.
چطور ماندگاری را افزایش دهیم؟
با رعایت چند نکته می‌توان ماندگاری شیر بادام خانگی را تا ۷ روز افزایش داد:
- قبل از خیساندن، بادام‌ها را با آب جوش بلانچ کنید. در روش بلانچ کردن، مواد غذایی برای مدت کوتاهی در آب جوش قرار می‌گیرد و سپس بلافاصله در آب سرد (یا یخ) ریخته می‌شود تا روند پخت آنها متوقف شود.
- بادام‌ها را در آب تصفیه‌شده و داخل یخچال خیس کنید.
- از مخلوط‌کن، بطری و تجهیزات کاملاً تمیز استفاده شود.
- بطری را پیش از پر کردن با آب جوش ضدعفونی کنید.
- شیر را در ظرف درب‌دار داخل یخچال نگهداری کنید.
این روش کمی زمان‌برتر است، اما اگر مصرف شیر در مدت کوتاه ممکن نیست، گزینه‌ی مناسبی است.
آیا می‌توان شیر بادام را فریز کرد؟
بله، می‌توان شیر بادام خانگی را فریز کرد، اما بهتر است چند نکته رعایت شود تا کیفیت آن حفظ شود. ابتدا لازم است شیر را در ظرفی درب‌دار و مناسب برای فریزر نگهداری کرد؛ ظروف شیشه‌ای مقاوم به دمای پایین گزینه‌ی مناسبی هستند، به‌ویژه اگر پیش از استفاده با آب جوش ضدعفونی شده باشند. پس از انجماد، رنگ شیر ممکن است کمی تغییر کند و به سمت زردی برود که طبیعی است.
بهترین روش برای یخ‌زدایی، قرار دادن شیر در یخچال و اجازه دادن به آن برای ذوب‌شدن تدریجی در طول شب است؛ قرار دادن شیر بادام در دمای محیط باعث فاسد شدن سریع آن می‌شود. پیش از مصرف نیز حتماً بطری را خوب تکان دهید، زیرا ممکن است بخشی از مواد در ته ظرف ته‌نشین شده باشند. همچنین باید توجه داشت که پس از یخ‌زدایی، شیر بادام فقط ۱ تا ۲ روز قابل مصرف است و بهتر است بلافاصله استفاده شود.
نشانه‌های فاسد شدن شیر بادام
نشانه‌های فاسد شدن شیر بادام معمولاً به‌راحتی قابل تشخیص هستند. اولین علامت، بوی نامطبوع و ترش است که با بوی تازه و ملایم شیر بادام تفاوت دارد. اگر مزه شیر نیز به‌جای طعم طبیعی، حالت اسیدی و غیرعادی پیدا کرده باشد، احتمال فاسد شدن آن وجود دارد. تغییر رنگ هم می‌تواند هشداردهنده باشد؛ شیر بادام تازه معمولاً رنگی سفید یا شیری روشن دارد، اما در صورت فاسد شدن ممکن است به رنگ کرمی یا زرد کدر در بیاید.
همچنین اگر بافت آن تغییر کرده باشد، مثلاً توده‌هایی در مایع دیده شود یا پالپ ته‌نشین شده باشد و شیر حالت لخته‌مانند پیدا شود، باید از مصرف آن خودداری کرد. مشاهده هر یک از این علائم نشانه‌ای است که شیر دیگر قابل استفاده نیست و باید دور ریخته شود.
کاربردهای روزمره شیر بادام
شیر بادام به‌راحتی می‌تواند جایگزین لبنیات شود و از آن در تهیه موارد زیر استفاده کرد:
- در اسموتی‌ها
- تهیه نوشیدنی گرم زردچوبه
- تهیه اوتمیل با جو دو سر
- همراه با پنکیک یا غلات صبحانه
- به‌عنوان ماده‌ی اصلی در قهوه
ارزش غذایی شیر بادام
طبق اطلاعات Healthline، یک پیمانه شیر بادام بدون شیرین‌کننده حدود ۳۰ تا ۵۰ کالری دارد، در حالی که شیر گاو کامل حدود ۱۴۶ کالری دارد. شیر بادام کم‌کالری، بدون لاکتوز، مناسب برنامه غذایی برای شروع گیاه‌خواری و سرشار از ویتامین E، کلسیم و ویتامین D است.
